پرسش :

معناي «رب المشرقين و رب المغربين» چيست؟

پاسخ :
اين آيه شريفه را دو گونه تفسير كرده‏اند. برخي گفته‏اند كه منظور از دو مشرق و دو مغرب، طلوع و غروب خورشيد و طلوع و غروب ماه است و اين را مناسب با آيه قبل (و الشمس و القمر بحسبان) مي‏دانند.{1}
اما آنچه كه از تفاسير شيعه و سني به دست آمده است اين است كه دو مشرق و دو مغرب همان شرق دو فصل تابستان و زمستان و مغرب اين دو فصل است؛ زيرا در اين دو فصل، جايگاه طلوع و غروب خورشيد با هم متفاوت است، از آن كه محور زمين نسبت به سطح مدار آن مايل است و زاويه‏اي در حدود 23 درجه تشكيل مي‏دهد و با همين حال زمين به گرد آفتاب مي‏گردد، طلوع و غروب دائماً متغير به نظر مي‏رسد و از 23 درجه ميل اعظم شمالي (در آغاز تابستان) تا 23 درجه ميل اعظم جنوبي (در آغاز زمستان) در تغيير است.{2}
اين نظام كه مبدأ پيدايش فصول چهارگانه سال است، در حقيقت تأكيد و تكميلي است براي آنچه در آيات قبل آمده، آن جا كه سخن از حساب سير خورشيد و ماه در ميان است و همچنين سخن از وجود ميزان آفرينش و حركت زمين و ماه و خورشيد مي‏باشد. و نيز اشاره‏اي است به نعمت‏ها و بركاتي كه از اين رهگذر عايد انسان مي‏شود.
در نتيجه خداوند مي‏فرمايد: خداي شرق و مغرب همان خداي شرق و مغرب در تابستان و مشرق و مغرب در زمستان است، در تفاسير اهل سنت نيز به همين مطلب اشاره شده است.{3}
پی نوشتها:
[1].تفسير نمونه، ناصرمكارم شيرازي، ج 23، ص 121.
[2].همان.
[3].ر.ك: جامع البيان، طبري، ج 3، ص 166.
eporsesh.com